192 rob
Фотосурет: sud.kz
Асламбек Мерғалиевтің төрағалығымен Жоғарғы Сот жанындағы Халықаралық кеңестің отырысы өтті.
Оның қорытындысы бойынша сот шешімдерінің сапасын арттыру үшін ғалымдар мен сарапшыларды тарта отырып, алқабилер сотының классикалық моделін және «amicus curiae» институтын енгізу мүмкіндігі туралы ұсыныс мақұлданды.
Аталған іс-шарада сөз алған А. Мерғалиев Мемлекет басшысы тиімді сот төрелігі ерекше орын алатын әділ қоғамды қалыптастыру қажеттілігіне ерекше назар аударатынын атап өтті.
Отырысқа қатысушылар алқабилер сотының классикалық моделінің ерекшеліктерін, сондай-ақ шешімдердің сапасын арттыру үшін сот процесіне сарапшы-құқықтанушыларды тартуды талқылады.
Өз сөздерінде заң ғылымдарының докторы, Ресей мемлекеттік Әділет университетінің доценті Оксана Качалова, халықаралық топ өкілі ресурстарды орындаушы (Флорида басшысы) Куртис Мастерс және Жоғарғы Соттың судьясы Назгүл Рахметуллина алқабилер институтының әрбір моделін енгізу тәжірибесі мен ерекшеліктері туралы айтып берді.
Талқылау қорытындысы бойынша Жоғарғы Сот жанындағы Халықаралық кеңес классикалық модельге көшу мүмкіндігін пысықтауды ұсынды, онда кеңесу бөлмесінде 11 алқаби судьяның қатысуынсыз шешім қабылдайды.
ЖС халықаралық кеңесі имплементация жағдайында бұл модель бәсекелестік қағидатын нығайтуды қамтамасыз ететінін, халықтың сот төрелігіне деген сенімін арттыруға ықпал ететінін және сот ісін жүргізудің айыптауға бейім болуына жол бермейтінін атап өтті.
Қазақстанда 2007 жылдан бастап кәсіби судьялар мен кәсіби емес судьялардан (алқабилерден) тұратын алқабилердің қатысуымен соттың аралас алқасының моделі жұмыс істейді. Шешім шығарылған кезде кеңесу бөлмесіндегі алқабилер іс бойынша төрағалық етуші судьямен бірлесіп дауыс береді.
Ұлыбритания мен АҚШ-та қабылданған классикалық модель бойынша алқабилер кеңесу бөлмесіне шығарылады және судьялардың қатысуынсыз сотталушының кінәсі немесе кінәсіздігі туралы үкім шығарады.
Қазақстанда алқабилердің қатысуымен соттар 2007 жылы енгізілді. 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап алқабилердің қатысуымен аса ауыр қылмыстар туралы істер қаралады (соғыс уақытында, ТЖ жағдайларында және басқа жағдайлардан жасалғандардан басқа).
2024 жылғы қаңтардан бастап алқабилердің қатысуымен ауыр және орташа ауыр қылмыстардың кейбір түрлері өтетін болады. Соттылықтың едәуір кеңеюі алқабилер құрамын 31 — ден 44-ке дейін арттырады.
Халықаралық кеңестің отырысы барысында «Dentons» халықаралық заң фирмасының басқарушы серіктесі, «Kaz Bar» заң консультанттары палатасының басқарма мүшесі, з.ғ.к. Айгүл Кенжебаева, Берлин қаласының әкімшілік сотының судьясы, GIZ (ГФР) бас офисі департаментінің басшысы Йорг Пуделька және Сот төрелігі академиясының ректоры Зәуреш Баймолдина сот процесіне құқықтық мәселелер бойынша сарапшыларды тарту практикасы туралы айтып берді.
Шетелдік соттарда құқық мәселелері бойынша талдау, сараптама және қорытындылар түріндегі кең таралған практика сот шешімдерінің сапасын жақсартуға ықпал етеді. Ғылыми қорытындылар судьяларға материалдық және процестік құқық нормаларын қолдануда дұрыс көзқарас қалыптастыруға көмектеседі.
Пікір алмасудың қорытындысы бойынша Халықаралық кеңес мүшелері құқық саласындағы ғылыми қызметті жүзеге асыратын сарапшылар мен азаматтардың сот процестеріне неғұрлым кеңірек қатысуын қамтамасыз ету үшін Қазақстанның сот рәсімдеріне «amicus curiae» институтын енгізу мүмкіндігінің мәселесін қарау ұсынымын қолдады..
Отырыс қорытындысы бойынша Халықаралық кеңес мүшелерінің пікірлері:
Фробарт Фолькер, ЕҚЫҰ-ның Астана қаласындағы бағдарламалар кеңсесінің басшысы, философия ғылымдарының докторы:
— Бұл нәтижелі отырыс болды, өте жақсы пікір алмастық. Менің ойымша, осы 2 талқыланған аспект Қазақстан үшін өте маңызды, әсіресе алқабилер сотының моделі бөлігінде -бұл елге қоғамдық сенім тұрғысынан пайда әкеледі. Мен де, ЕҚЫҰ-ның бағдарламалар кеңсесі де (алқабилер сотының классикалық моделі) енгізу қадамдарын қолдау ниететіндеміз».
Слеид Гэвин, NU әлеуметтану бойынша қауымдастырылған профессор:
— Бүгін өте маңызды тақырыптар талқыланды және мен осы классикалық модельге көшу туралы ұсынысты қолдаймын. Соттар мен сот төрелігі жүйесіне сенімділікті арттыру — ең маңызды және күрделі мәселе. Менің ойымша, біз дәл осы бағытта жақсы ұсыныс жасадық. Егер оған өту орындалса, онда соттарға сенім артады, өйткені судьяның араласуы болмайды, алқабилер өздері шешетін болады».
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жанындағы Халықаралық кеңес 2016 жылы сот төрелігінің озық халықаралық стандарттарын енгізу, сот қызметін құқықтық реттеуді және соттардың құқық қолдану практикасын жетілдіру мақсатында құрылды.
Сот төрелігі жүйесін жетілдіру мәселелері бойынша консультативтік-кеңесші орган болып табылады, кеңестің міндеттеріне мыналар:
1) Қазақстан Республикасының сот жүйесін жетілдіру, құқық субъектілерін сот арқылы қорғау тетіктерінің тиімділігін арттыру жөніндегі шаралар туралы ұсынымдар мен ұсыныстар дайындау;
2) сот төрелігінің халықаралық стандарттарын қазақстандық соттардың практикасына имплементациялау жөніндегі бастамаларды іске асыруға жәрдемдесу кіреді.
Халықаралық кеңестің құрамын беделді шетелдік ғалымдар, судьялар мен заңгерлер ұсынады.
Источник: qazaq.asia
