142 Арман
Фотосурет: inbusiness.kz
Өздеріңізге белгілі, 2021 жылдың 1 қаңтарынан бастап Қазақстанда кезең-кезеңімен жалпыға бірдей декларация енгізілді. Жалпыға бірдей декларацияның негізгі мақсаты:
- жеке тұлғалардың кірістерін бақылаудың тиімді тетіктерін құру;
- әділ салық салуды қамтамасыз ету және әлеуметтік саясатты жетілдіру;
- сыбайлас жемқорлық пен көлеңкелі экономика деңгейін төмендету.
Осылайша, 2021 жылдың 1 қаңтарынан бастап «кіру» туралы декларацияны мемлекеттік қызметшілер мен оларға теңестірілген адамдар, сондай-ақ олардың жұбайлары – шамамен 580 мың жеке тұлға тапсырған, деп хабарлайды DKNews.kz.
Екінші кезеңде ағымдағы жылы квазимемлекеттік сектордың мемлекеттік мекемелерінің қызметкерлері, сондай-ақ олардың жұбайлары шамамен 2,1 миллион адамды құрады.
Үшінші кезеңде 2024 жылғы 1 қаңтардан бастап декларацияны заңды тұлғалардың құрылтайшылары (қатысушылары), жеке кәсіпкерлердің басшылары, сондай-ақ олардың жұбайлары (зайыбы) тапсырады. Шамамен 3,9 миллион адам жоспарланған.
Төртінші кезеңде 2025 жылғы 1 қаңтардан бастап азаматтардың басқа санаттары (мысалы, жеке құрылымдардың қызметкерлері, зейнеткерлер, үй шаруасындағы әйелдер, студенттер және т.б.) тапсыратын болады. Бұл 6,9 миллион адам.
2025 жылы 13 миллионнан астам жеке тұлғаны қамту жоспарлануда.
Келесі жылы бизнесмендер жеке мүліктерін жариялайтынын ескере отырып, осы санаттағы декларанттарға назар аударғым келеді. Бұл жеке кәсіпкерлер, бірінші басшылар, құрылтайшылар, заңды тұлғалардың қатысушылары.
Жұмыс істемей тұрған және жұмысын тоқтатқан кәсіпкерлер де декларация тапсыруы керек.
Алайда, филиалдар мен өкілдіктердің басшылары заңды тұлға болып табылмайтындықтан, декларация тапсыруға міндетті емес.
Жалпыға бірдей декларациялау жүйесі барлық азаматтардың жеке тұлғаның барлық шетелдік активтерін, жылжымалы және жылжымайтын мүлкін көрсететін «кіріс» декларациясын тапсыруымен байланысты. Олар мынадай:
- бағалы қағаздар, цифрлық активтер (биткоиндер және т.б.)
- үлестік қатысу шарты (тұрғын үйдегі үлес)
- инвестициялық алтын (құйма алтын)
- зияткерлік меншік және авторлық құқық объектілері
- 34,5 млн теңге (10 000 АЕК) шегінде қолма-қол ақша*
- 31.12.2023 жылға дейін нотариалды куәландырылған басқа тұлғалармен несие шарттары.
- құны 3,4 млн.теңгеден асатын басқа мүлік (міндетті емес) (мәдени құндылықтар, зергерлік бұйымдар, асыл тұқымды жануарлар және т.б.) – бағалау декларацияны тапсырғанға дейін жүргізілуі тиіс (2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша)
- шетелдік компанияға қатысу үлесі
- шетелдегі жылжымайтын мүлік және көлік
- шет ел банкісіндегі 7,3 мың АҚШ долларынан (1000 АЕК) жоғары ақша.
Кейіннен жыл сайын күнтізбелік жыл ішінде алынған кірістер, мүлікті Қазақстанда да, одан тыс жерлерде де сатып алу немесе иеліктен шығару туралы мәліметтерді, сондай-ақ оларды сатып алу шығындарын жабу көздерін көрсететін кірістер мен мүлік туралы декларация (270.00 нысаны) ұсынылады.
- табыс (жалға алудан, жылжымайтын мүлікті сатудан, көліктен, бағалы қағаздардан, цифрлық активтерден, шетелден түсетін кірістерден және т.б.);
- салық шегерімдері (медициналық қызметке, білім беруге, ипотекалық төлемдерге, мүгедектерге стандартты шегерім – жылына 3 млн. теңге)
- мүлікті, оның ішінде өтеусіз алынғандарды (жылжымайтын мүлік, көлік, бағалы қағаздар, цифрлық активтер және т.б.) сатып алу/сату
- қымбат мүлікті сатып алу көздері
- бағалы қағаздар, цифрлық активтер (биткоиндер және т.б.)
- үлестік қатысу шарты (тұрғын үйдегі үлес)
- инвестициялық алтын (құйма алтын)
- жеке тұлғалардың нотариалды куәландырылған несие шарттары
- шетелдік компанияға қатысу үлесі
- шетелдегі жылжымайтын мүлік және көлік
- шетел банкіндегі 7,3 мың АҚШ долларынан (1000 АЕК) жоғары ақша
Декларацияны өзіңіздің тұрғылықты жеріңіз бойынша 2024 жылдың 15 қыркүйегіне дейін тапсыру қажет. Декларацияны «Салық төлеушінің кабинеті», «Электрондық үкімет» веб-порталдары, «e-salyqАzamat», Halyk, Банк Центркредит мобильді қосымшалары арқылы тапсыруға болады.
Азаматтар декларацияны қағаз жеткізгіште пошта арқылы немесе келу тәртібінде тапсыруға құқылы.
Декларацияны толтырмас бұрын 2023 жылдың 31 желтоқсанына дейін:
- тиісті растайтын құжаттарды дайындауға;
- нотариустар куәландырған қарыз шарттары болуы;
- ақша қаражатын (34,5 млн. теңгеден астам) банк шоттарына орналастыруға;
- Қазақстанда активтер мен міндеттемелердің болуын мынадай сайттарда дербес тексеруге:
- бағалы қағаздар үшін https://portal.kacd.kz;
- тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу туралы шарттар бойынша https://homeportal.kz; https://www.gov.kz/services/3910?lang=ru
- зияткерлік меншік объектілері бойынша, авторлық құқық https://gosreestr.kazpatent.kz;
- сенімгерлік басқаруға берілген мүлік үшін https://egov.kz/cms/ru/services/pass077_mu;
- несиелік келісімдер үшін Doculite жүйесі арқылы Республикалық нотариаттық палатаға сұрау салу қажет.
Әкімшілік жауапкершілік
Декларацияны бірінші рет ұсынбағаны үшін ескерту, бір жыл ішінде қайталап бұзғаны үшін 51 750 теңге (15 АЕК) көлемінде айыппұл салынады.
Декларацияда толық емес немесе анық емес мәліметтерді бірінші рет ұсынғаны үшін – ескерту, бір жыл ішінде қайталап бұзғаны үшін – 10 350 теңге (3 АЕК) көлемінде айыппұл салынады.
Жыл ішінде бірінші рет салық объектілерін жасырғаны үшін – төленбеген салық сомасының 200% мөлшерінде айыппұл, қайталап бұзушылық үшін – 300% айыппұл салынады.
Десекте, жеке табысқа салықтық бақылау қалай жүзеге асырылады? Сонымен, біріншіден камералдық бақылау жүргізіледі – жеке тұлғалардың шығындары осылайша бақыланады:
- декларацияның бар/жоқтығы тексеріледі;
- декларацияда табыс пен мүлікті көрсетпеу және кірістерді кеміту фактісі анықталады.
Одан кейін камералық бақылау нәтижелері бойынша бұзушылықтарды жоймаған азаматтарға қатысты салықтық тексеру жүргізіледі.
2023 жылы МКК-ға қатарынан үш айдың әрқайсысы ішінде 100 түрлі тұлғадан жеке банктік шотқа аударымдар алған жеке тұлғалар бойынша банктерден мәліметтер келіп түсті.
Банктер мәліметтерді тек осы өлшемшарттарға сәйкес келген адамдар бойынша жібереді.
Анықтама: өлшемшарттар Қаржы министрінің 2022 жылғы 29 наурыздағы № 323 бұйрығымен бекітілген.
Бұйрықтың қолданыстағы ережелеріне сәйкес банктердің ақпараты өзге мәліметтерді таратпай жеке тұлғалардың ЖСН ғана қамтиды. Бүгінгі таңда Ұлттық банкпен бірлесіп камералдық бақылау мақсаттары үшін аударым сомасы мен күні бойынша мәліметтерді толықтыру бөлігінде ұсынылатын ақпаратты кеңейту туралы мәселе пысықталуда.
Осы бұйрық шеңберінде алынған ақпарат «Банктер және банк қызметі туралы» ҚР Заңының 50-бабына сәйкес банктік құпияға жатпайды.
Банктерден ақпарат кезең кезеңімен беріледі:
- 2023 жылдан бастап – мемлекеттік қызметшілер, оларға теңестірілген адамдар және олардың жұбайлары бойынша (2022 жылдың қорытындысы бойынша);
- 2024 жылдан бастап – мемлекеттік мекемелердің, квазимемлекеттік сектор субъектілерінің қызметкерлері және олардың жұбайлары бойынша (2023 жылдың қорытындысы бойынша);
- 2025 жылдан бастап – жеке кәсіпкерлер, заңды тұлғалардың басшылары және олардың жұбайлары бойынша (2024 жылдың қорытындысы бойынша);
- 2026 жылдан бастап – халықтың қалған бөлігі бойынша (2025 жылдың қорытындысы бойынша).
Бүгінгі таңда ақпарат тек 2022 жылдың қорытындысы бойынша мемлекеттік қызметшілер, оларға теңестірілген адамдар және олардың жұбайлары бойынша алынды (8122 ЖТ, оның ішінде Каспи – 8007, халықтық – 112, Форте – 3).
Бұл жоба жасырын кірістер мен тіркелмеген кәсіпкерлерді анықтауға бағытталған, өйткені көптеген кәсіпкерлер тауарлар, қызметтер үшін төлемді жеке шоттарға (дүкендер, такси жүргізушілері және т.б.) мобильді аударымдар арқылы алады. Сонымен қатар, аударымдар көбінесе чектер берілмей қабылданады.
Осыған байланысты кәсіпкерлерге кәсіпкерлік қызметке арналған шоттарға (бизнес-шоттарға) төлем қабылдауды ұсынамыз.
Бақылау шараларына келетін болсақ, бірінші кезеңде екі бағыт бойынша камералдық бақылау жүргізіледі (талдау келесі жылы жоспар бойынша жүргізіледі):
- қызметті салық органдарында тіркеу;
- кірістерді төмендету.
Жалпы, камералдық бақылау салық төлеушілерге бұзушылықтарды өз бетінше жоюға мүмкіндік беруге бағытталған. Осыған байланысты анықталған бұзушылықтар туралы ақпараты бар хабарламалар жіберілетін болады.
Егер салық төлеуші бұзушылықтармен келіссе, ол жеке кәсіпкерді тіркеуі немесе декларацияға кіріс сомаларын көрсете отырып қосымша декларация тапсыруы керек (бұзушылық түріне байланысты).
Егер салық төлеуші бұзушылықтармен келіспесе, ол растайтын құжаттарды қоса бере отырып, бұзушылықтардың жоқтығы туралы түсініктеме беруге құқылы.
Хабарламаны орындамаған кезде салықтық тексеру тағайындалады, оның барысында банктерден шот бойынша толық ақпарат сұратылады және бұзушылықтардың болуы/болмауы туралы іс жүзінде шешім шығарылады.
Анықтама: ЖК тіркеусіз қызмет үшін 15-тен 100 АЕК-ке дейінгі айыппұл түріндегі әкімшілік жауапкершілік көзделген. Кірістерді жасырғаны үшін – төленбеген салықтар сомасының 200% мөлшерінде айыппұл (қайталанған жағдайда – 300%). Чек бермегені үшін – 15-тен 50 АЕК-ке дейін.
Бақылау шаралары адал салық төлеушілерге әсер етпейтініне назар аударамыз.
Жоғарыда айтылғандай, бақылау шаралары қызметті тіркеусіз жүзеге асыратын немесе кірістерді жасыратын кәсіпкерлерге ғана әсер етеді.
Жеке тұлғалар өздерінің жеке мақсаттары үшін (туыстарына, достарына аударымдар, ата-аналар мен балаларға көмек, сондай-ақ басқа да өмірлік жағдайлар бойынша) мобильді аударымдар жасай алады және қабылдай алады. Бұл ретте мұндай аударымдарды декларациялаудың қажеті жоқ, өйткені олар жеке тұлғаның табысына жатпайды.
Табыс алуға бағытталған аударымдар ғана декларациялауға жатады.
Источник: qazaq.asia
