2022 жыл Қазақстан экономикасы үшін ғана емес, бизнес-қоғамдастық үшін де өте қиын жыл болды. Бұған себеп ковидтік шектеулер. Jusan Business өткен жылға шолу жасап, онда негізгі оқиғаларды хронологиялық түрде талдап, елдің бизнес қауымдастығы үшін салдарын анықтады.
2022 жылдың алғашқы күндеріне оралсақ, қаңтар айындағы оқиғалар, бүкіл елде болған тәртіпсіздіктер көптеген ұйымдардың жұмысын тоқтатып, көптеген кәсіпкерлер тонау мен сауда нүктелерінің бұзылуына әкелді.
Ауыр шығындарға 1602 сауда нысаны, 52 қоғамдық тамақтану орталығы, 77 қаржы секторы, 27 логистика, 5 БАҚ тап болды.
Бизнес үшін проблемалар мұнымен шектелмеді, өйткені сатылымдар тоқтатылды. Мысалы, Jusan Business операцияларының саны 2021 жылдың желтоқсанымен салыстырғанда қаңтарда 39%-ға қысқарды. Жаңа жылдық деңгейге тек 2022 жылдың сәуірінде оралды. Ал 2022 жылдың қазан айына қарай Jusan Business клиенттерінің транзакциялары 29%-ға өсті.
Сол кезде мемлекет осы қиын күндерде зардап шеккендердің барлығын қолдау білдіруді өз мойнына алды: 1 640 кәсіпкерге жергілікті бюджет қаражаты есебінен және сол бизнестің қолдауымен 16 млрд теңгеден астам қаражат төленді.
Алайда ел экономикасы үшін қиындықтар мұнымен аяқталған жоқ. 24 ақпанда Ресей әскерлері Украинаға басып кірді.
Бұл Ресейге қатысты 10 мыңнан астам санкция енгізуге әкелді. Сонымен қатар 1 мыңнан астам ірі халықаралық компаниялар елден кеткендіктен сауда қатынастары үзілді.
Нәтижесінде бұл факторлардың барлығы Ресей Федерациясының экономикасына ғана емес, көрші елдерге де әсер етті. Бірінші кезекте Қазақстанға, өйткені Ресей еліміздің ірі сауда серіктесі және оның тауар айналымындағы үлесі 2021 жылдың соңында 42%-ға жетті. Жеткізу үлесі 90%-ға дейін жетті. Елдің солтүстік аймақтары ең көп зардап шекті.
Жағдай көбінесе Қазақстанның импортқа тәуелділігінің жоғары болуына байланысты ушығып кетті. Тауарлардың көп бөлігі Ресей Федерациясының аумағы арқылы жеткізілді. Санкциялар енгізілгеннен кейін маршруттық жолдар үзілді. Тауарларды жеткізу енді Қытай мен Каспий теңізі арқылы басқа жолдармен жүреді. Мұның бәрі жеткізу мерзімін ұзартып қана қоймай логистикалық қызметтер бағасының айтарлықтай өсуіне әкелді. Сондай-ақ көлік желісінің өзі көтерілген жеткізілімдерді еңсере алмайды, өйткені ол бастапқы жүктеменің осы деңгейіне есептелмеген.
Ұлттық валютаның тұрақтылығы да қысымға ұшырады. Егер қаңтар айында KZT/USD бағамы $1 үшін 431 теңге болса, жыл соңына қарай ол $1 үшін 469 теңге деңгейінде қалыптасты. Алайда наурыз айында ол $1 үшін 512 теңгеге дейін күрт өсті. Тамыз айынан бастап доллар бағамы 460-480 теңге аралығында тұр.
Шетелдік корреспондент-банктер қазақстандық кәсіпкерлердің кімге ақша аударатыны және тауарларды кімнен алатыны туралы қосымша ақпарат сұрай бастағандықтан, жағдай санкциялық тексерулерге ұласты. Кейбір жағдайларда бұл ақпаратты өңдеу мерзімі үш аптаға созылып ақша аудару мерзіміне әсер етті.
Айта кету керек, осы кезеңде Jusan Business төлемдер мен аударымдарды өңдеу уақытын қысқартуға арналған ұсыныстар тізімі бар ақпараттық науқанды бастады. Сонымен қатар Ресей мен Беларуссияға қарсы санкциялар жағдайында жұмысқа жедел жауап беру үшін Call-center оқытылды.
Кейіннен ресейлік банктердің көпшілігі Swift дүниежүзілік банкаралық жүйесінен ажыратылды.
Тағы бір мәселе – валюта нарығындағы қатты ауытқулар.
Ресейге қарсы санкциялар енгізілгеннен кейін рубль теңгеге қатысты тез арзандай бастады. Егер жыл басында KZT/RUB бағамы 5,67 теңгені құраса, наурыз айында Ресей валютасы үшін 3,9 теңгеге дейін күрт өзгерді. Алайда бұл жағдай маусымға қарай 9,1 теңгеге дейін өсті. 2022 жылдың соңына қарай жағдай тұрақтанып, 1 рубль 6,9 теңгеге жетті.
Қазақстандықтар үшін ең қиыны іс жүзінде барлық тауарларға бағаның күрт өсуі, ассортименттің қысқаруы және төлем қабілеттілігінің төмендеуі болды. Соңғы сауалнамалар халықтың табысының көп бөлігін азық-түлікке жұмсайтынын көрсетті.
Жыл қорытындысы бойынша инфляция 20%-дан асты, азық-түлік бағасы 24,1%-ға, ал азық-түлік емес қызметтер 18,6%-ға, ақылы қызметтер 14,1%-ға қымбаттады.
Мұның бәрі министрлер кабинеті деңгейінде ғана емес, мемлекет басшысын да алаңдатты. Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңестің отырысы барысында Қасым-Жомарт Тоқаев қалыптасқан жағдай қазақстандықтардың сатып алу қабілеті мен әлеуметтік әл-ауқатына айтарлықтай әсер ететінін мәлімдеді. Сонымен қатар ол «Санкциялық шектеулер ЕАЭО-ға мүше барлық мемлекеттердің экономикасына қысым көрсетіп отыр» деп атап өтті.
Инфляцияның өсуіне жауап ретінде ҚР Ұлттық банкі базалық мөлшерлеменің деңгейін көтере бастады – жыл соңына қарай ол 16,75%-ға жетті. Бұл елдегі ақшаның құнына бірден әсер етті. Депозиттер мен несиелер бойынша мөлшерлемелер де өсті.
Ұлттық статистика бюросының мәліметтері бойынша, өткен жылдың соңына қарай ШОБ саны 1 781 867-ге жетті, салыстыру үшін қаңтарда 1 457 308 болды. ЖК үлесі 63,4%-дан 67,6%-ға дейін өсті, бірақ ШОБ заңды тұлғасы 20,9%-дан 18,8%-ға дейін қысқарды. Сондай-ақ, шаруа немесе фермер қожалықтарының 15,5%-дан 13,4%-ға дейін қысқаруы байқалды.
Қазақстан жылды қандай қорытындылады?
Шолу қорытындысында Jusan Business сарапшылары 2022 жылғы қиындықтарға қарамастан, елдегі жағдай соншалықты қиын емес екенін атап өтті. Олар қаңтар айындағы оқиғалардан зардап шеккен кәсіпкерлердің көпшілігіне өтемақы төленгенін еске салды.
Көптеген ресейлік компаниялармен аударымдар мен ынтымақтастыққа әлі де шектеулер қойылды, бірақ кәсіпкерлер балама шешімдер тауып, жаңа шарттарда өмір сүруді үйренуде.
Бұл ретте Қазақстан халықаралық компаниялар мен жоғары білікті мамандардың релаксациясы есебінен өз үлесін алды, бұл елге ынтымақтастық пен нарықты дамыту үшін жаңа мүмкіндіктер ашады.
Мемлекет кәсіпкерлікті қолдау бойынша көбірек бағдарламаларды іске қосуда-осы жобалардың арқасында банктік несиелер бойынша субсидиялау мен кепілдік алуға болады. Jusan Business осы бағдарламалардың көпшілігіне қатысады.
Барлық қиындықтарға қарамастан, статистика бюросының мәліметі бойынша, 2022 жылдың 1 желтоқсанына Қазақстанда кәсіпкерлер саны өткен жылмен салыстырғанда 25%-ға өсті.
«Бизнес жүргізу оңай емес. Алайда біз Ösim және Jusan Business арқылы сіздің жоспарларыңызды жүзеге асыруды жеңілдетіп, ыңғайлы етуге тырысамыз».
Источник: lsm.kz
